ПОТАЛА ОРДОНЫГ ДОЛООЖ ҮЗСЭН ҮҮ?

Төвөдийн Лхас хотын төв Потала ордоныг үзэж сонирхож явахдаа, тус ордны өнгө будгийн талаар сонирхолтой нэг зүйл олж мэдсэнээ хуваалцаж байна. Потала ордон нь зөвхөн архитектурын гайхамшиг бус, Төвөдийн бурхан шашны гүн утга, сүсэг бишрэлийн илэрхийлэл болдог ариун шүтээний төв билээ. Энэхүү ордон нь “дэлхийн хамгийн амтлаг ордон” хэмээн алдаршсан нь түүний сүр жавхлант төрхийг хадгалахын тулд жил бүр хүнсний гаралтай, байгалийн орц бүхий тусгай шохойгоор ханыг нь будаж шинэчилдэг эртний уламжлалтай холбоотой. XVII зуунаас эхтэй энэхүү ёслол маягийн үйл ажиллагаа нь 300 гаруй жилийн түүхтэй, зүгээр нэг засварын ажил биш, харин ордны ариун оршихуйг сэргэн мандуулах, сэтгэл ба бодит ертөнцийн цэвэр ариуныг бэлгэдсэн шашны зан үйл юм. Шохойг хийхэд сүү, зөгийн бал, цагаан болон бор элсэн чихэр, сафран зэрэг “цэвэр” буюу тэнгэрлэг чанартай хүнсний зүйлсийг өнгөт шохойн чулуугаар хольж, цагаан, улаан, шар өнгийн давхаргаар бүрдэг нь Төвөдийн шашныг илэрхийлдэг гэрэл, нигүүлсэл, ухаарлын өнгөнүүд юм. Энэ будгийн цаад утга нь бурхдын лагшин, үнэн номын чанар, сэтгэлийн гэрэлт төлөвийг бэлгэддэг бөгөөд ордныг будах явц нь зөвхөн будах,өнгө сэргээх ажил биш харин ариун дадлага, буяны жил гэж ард түмэн итгэдэгт оршино. Ордныг будахдаа ном уншиж, маань тарни тоолж, эрдэмтэй лам хуврагууд үйл ажиллагаанд оролцдог нь үүнийг гүн сүсэглэл бүхий зан үйлийн хэлбэр болгож өгдөг.

Үүнээс гадна Потала ордны бүтцэд Төвөдийн ухаалаг, байгальд ээлтэй барилгын арга барил нэвт шингэсэн байдаг. Барилгын шаварт хольж хэрэглэдэг пема өвс (Kobresia pygmaea) нь Төвөдийн өндөрлөгт ургадаг олон наст, хүйтэн уур амьсгалд тэсвэртэй өвс бөгөөд барилгыг борооны ус, чийг, дулаан алдалтаас хамгаалдаг байгалийн арматур болж өгдөг. Энэхүү өвс нь барилгын ханыг уян хатан, бат бөх болгож, шавар хольцын хагарал үүсэх эрсдэлийг багасгаж, хүйтэнд дулаан хадгалах давуу талтай. Барилгын бүтцийг илүү бат бөх болгохоос гадна, хүйтэн уур амьсгалтай Төвөдийн нөхцөлд барилга дотор дулаан тогтоох, ан цав үүсэхээс сэргийлэх зэрэг олон давуу талтай. Зурагт харуулж буй хүрэн өнгөтэй хэсгийн пемагаар хийсэн байна.

Пема өвсийг намрын улиралд тусгайлан түүдэг уламжлалтай бөгөөд Төвөдийн тариачид, нутгийн иргэд энэ өвсийг гар аргаар хураан, ордны барилгын ажилд зориулан нийлүүлдэг. Энэ нь зөвхөн хөдөлмөр бус, буяны үйл гэж тооцогддог бөгөөд шүтээн газарт зориулагдаж буй учиртай гэж нутгийнхан ярилцдаг юм билээ. 

Түүнчлэн пемаг зөвхөн материал гэж үздэггүй бөгөөд Төвөдийн ард түмэн энэхүү өвсийг ариун шүтээний барилга байгуулахад зориулан тусгай зан заншлаар түүж, хүндэтгэн хэрэглэсээр ирсэн нь байгальтай нийцсэн, сүсэг бишрэлийн ухаан шингэсэн уламжлалт барилгын соёлыг илтгэж байна. Иймээс Потала ордон нь зөвхөн чулуун барилга биш, харин сүсэг бишрэлийн амьд хэлбэр, байгальтай нийцсэн, шүтээнлэг ухаанд тулгуурласан гэгээн бүтээл билээ. Түүний амтлаг хананд шингэсэн сүү ба зөгийн бал, шаварт шингэсэн пема өвс бүхэн нь хүн төрөлхтний дотоод ариун чанарыг илтгэх, зуунаас зуунд үргэлжлэх шашин-соёлын өвийн бэлгэдэл юм.

 

While visiting the Potala Palace in the center of Lhasa, Tibet, I discovered something fascinating about its colors and paint, which I’d like to share. The Potala Palace is not only an architectural marvel but also a sacred symbol of Tibetan Buddhism, embodying deep spiritual meaning and devotion. Its reputation as “the most flavorful palace in the world” stems from an ancient tradition of repainting its walls each year using a special whitewash made from natural, edible ingredients. This practice, which dates back to the 17th century, is more than just maintenance — it is a religious ritual intended to renew the sanctity of the palace and symbolize the purity of both the spiritual and physical realms.

To make the whitewash, milk, honey, white and brown sugar, saffron, and other “pure” or divine food substances are mixed with colored limestone to produce the signature white, red, and yellow layers. These three sacred colors represent light, compassion, and wisdom in Tibetan Buddhism. The deeper symbolism of this paint reflects the enlightened form of the Buddhas, the truth of the Dharma, and the radiance of the awakened mind. For the Tibetan people, painting the palace is not just about refreshing the color — it is seen as a form of sacred practice and merit-making. During the painting ritual, sacred scriptures are recited, mantras are chanted, and senior lamas participate in the ceremony, transforming it into an act of profound spiritual devotion.

In addition to its symbolism, the Potala Palace also reflects Tibetan knowledge of sustainable and climate-adapted construction. One key element is the use of pema grass (Kobresia pygmaea), a perennial plant native to the high-altitude steppes of Tibet. This grass is mixed into the earthen plaster used for walls and roofs, acting as a natural “reinforcing fiber” or insulation. It strengthens the clay mixture, reduces the risk of cracking, improves flexibility, and helps retain warmth inside the buildings — all vital in Tibet’s harsh, cold climate. The brown-colored sections shown in the photo are made using this very pema grass.

There is a longstanding tradition of harvesting this grass in autumn. Tibetan farmers and villagers handpick pema and deliver it specifically for use in maintaining sacred structures like the Potala Palace. Locals consider this not just manual labor, but a meritorious offering, as it supports the preservation of a holy site.

Moreover, pema is not treated as an ordinary material. It is respected as something sacred, collected with reverence and in accordance with ritual customs when used in religious buildings. This practice embodies a traditional building culture that reflects harmony with nature and the spiritual worldview of Tibetan people. Thus, the Potala Palace is not merely a structure of stone — it is a living embodiment of devotion, a sacred creation shaped by faith and ecological wisdom. Its flavorful walls, infused with milk and honey, and its structure, bound together with humble pema grass, stand as a timeless expression of humanity’s inner purity and the enduring legacy of spiritual culture.