ПОТАЛА ОРДОНЫГ ДОЛООЖ ҮЗСЭН ҮҮ?

Төвөдийн Лхас хотын төв Потала ордоныг үзэж сонирхож явахдаа, тус ордны өнгө будгийн талаар сонирхолтой нэг зүйл олж мэдсэнээ хуваалцаж байна. Потала ордон нь зөвхөн архитектурын гайхамшиг бус, Төвөдийн бурхан шашны гүн утга, сүсэг бишрэлийн илэрхийлэл болдог ариун шүтээний төв билээ. Энэхүү ордон нь “дэлхийн хамгийн амтлаг ордон” хэмээн алдаршсан нь түүний сүр жавхлант төрхийг хадгалахын тулд жил бүр хүнсний гаралтай, байгалийн орц бүхий тусгай шохойгоор ханыг нь будаж шинэчилдэг эртний уламжлалтай холбоотой. XVII зуунаас эхтэй энэхүү ёслол маягийн үйл ажиллагаа нь 300 гаруй жилийн түүхтэй, зүгээр нэг засварын ажил биш, харин ордны ариун оршихуйг сэргэн мандуулах, сэтгэл ба бодит ертөнцийн цэвэр ариуныг бэлгэдсэн шашны зан үйл юм. Шохойг хийхэд сүү, зөгийн бал, цагаан болон бор элсэн чихэр, сафран зэрэг “цэвэр” буюу тэнгэрлэг чанартай хүнсний зүйлсийг өнгөт шохойн чулуугаар хольж, цагаан, улаан, шар өнгийн давхаргаар бүрдэг нь Төвөдийн шашныг илэрхийлдэг гэрэл, нигүүлсэл, ухаарлын өнгөнүүд юм. Энэ будгийн цаад утга нь бурхдын лагшин, үнэн номын чанар, сэтгэлийн гэрэлт төлөвийг бэлгэддэг бөгөөд ордныг будах явц нь зөвхөн будах,өнгө сэргээх ажил биш харин ариун дадлага, буяны жил гэж ард түмэн итгэдэгт оршино. Ордныг будахдаа ном уншиж, маань тарни тоолж, эрдэмтэй лам хуврагууд үйл ажиллагаанд оролцдог нь үүнийг гүн сүсэглэл бүхий зан үйлийн хэлбэр болгож өгдөг.

ТӨВӨДИЙН ЧАНГ БУЮУ БАРАШКА

Төвөд орноор аялж явахдаа нэгэн хийдийн гадаа нутгийн мөргөлчидтэй уулзаж барашкатай адил амттай ундаа уусан нь ЧАНГ (ཆང་) байлаа.

Чанг нь Төвөд, Балба, Ладакийн уулын ард түмний дунд өргөн хэрэглэгддэг уламжлалт исгэж гаргасан согтууруулах ундаа юм. Арвай, буудай, бор будаагаар хийдэг. Нутгийн хүмүүс хүйтэн өдрүүдэд халааж хэрэглэдэг, уулын хүйтэн цаг уурыг даван туулахад тустай гэж үздэг ундаа юм. Спиртийн төрлийн ундаа ч хүйтэн лаг л даа. Нутаг нутагт өөр өөрөөр нэрлэнэ: Лимбу нар тонгба, Лепча нар чи, Балбад жаар эсвэл жанд гэж нэрлэдэг. Хулсан саванд хийж гуурсаар уудаг энэ ундаа нь зөвхөн согтууруулах төдийгүй соёл, ёс заншлын бэлгэ тэмдэг болдог. Чанг нь ханиад, ядаргаа тайлах, сэтгэл ариусгах үйлчилгээтэй гэж үздэг ба ардын домогт алмас хүртэл чанг уухаар тосгон руу ирдэг хэмээн өгүүлдэг. Төвөдүүд чанг уухдаа хүндэт зочиндоо гурав дараалан өгдөг нь таалагдсан. Гуулин саванд хийсэн чангаа мөгөн аяганд аягалж шар тос нэмээд өгнө. Зарим нь бүр арвайн гурил нэмж өгдгийн билээ. Мөн уух бүрдээ ерөөл тавьж, сэржим өргөж уудаг нь Монголчуудтай адил санагдсан. Ер нь сэржим өргөх заншил нь Монголынх юм уу Төвөдийнх юм уу бүү мэд. 

 

Төвөд айлд зочлоход сайхан хоол ундаар дайлж, чангаа өргөн барьдаг юм билээ. Чангаа өгөхдөө зочиндоо дуу дуулж өгдөг нь сайхан санагдсан. Төвөд нутгаар аялж ЧАНГ уух сайхан юм билээ.Чанг уусан хүмүүс инээж хөгжилдөн аяллын уур амьсгал_ нутгийн иргэдийн хоорондын харилцааг ойртуулж дулаан сайхан мэдрэмж төрүүлдэг юм билээ. та төв суурин газруудаас лаазласан, савласан ЧАНГ аваад ууж болно 3-5 юань үнэтэй. Мөн айл айлын чанг өөр өөр амттай байдаг тул айлаар зочилж ориг чанг олж уусан дээр гэж зөвлөх байна.

 

Та уулын оронд очихдоо халуун чанг амсаж үзэхийг мартуузай — энэ бол зөвхөн уух зүйл бус, түүх, уламжлал, итгэл үнэмшлийн салшгүй нэгэн хэсэг юм.

 

"БУРХАН ЧУЛУУ" - БУРХАН БУМБЫН ОРОН, КАЗАХСТАН

Саяхан би Казахстаны Текели хэмээх жижиг хотоор зочлох үедээ нэгэн гайхалтай газарт очсон нь Буддын шашны дурсгалт газар болох “Бурхан чулуу” байлаа.

Буддын соёлын ул мөр бүхий Бурхан чулуу
Энэхүү 3 метр өндөр, пирамид хэлбэртэй чулуу нь нарийн хийцтэй Буддын сийлбэрүүдээр чимэглэгдсэн байдаг. Цагаан арслан суваргыг өргөж буйгаар маш нарийн ур хийцтэй сийлбэрлэж хийжээ. Үүнд: Суварга
Арслан / Хамгаалагч/
Калачакра (Цаг хугацааны хүрд) бэлгэдэл – Энэ нь Төвд Буддизмын мөнхийн цаг хугацааны эргэлтийг илэрхийлдэг
 

Буддын шашны түүхэн ул мөр
Энэхүү чулуун сийлбэр нь энэ бүс нутагт Буддын шашин өргөн дэлгэрч байсан түүхэн ул мөргэдгийг илтгэнэ. Магадгүй энэ газар нь Буддын мөргөлчдийн ариун мөргөлийн цэг байж болох юм.

Мөн чулууны эргэн тойронд явган зам бий бөгөөд энэ нь Буддын шашны сүсэгтнүүд “Гороо” буюу тойрон алхах зан үйл хийдэг байсан байж болзошгүйг харуулдаг.

“Гороо” гэдэг нь Төвд Буддизмд тойрон эргэх мөргөл гэсэн утгатай бөгөөд энэ нь Хороо хавцлын нэртэй уялдаж байна. Одоо ч нутгийн казахууд энэ уулыг “Кора” буюу Хороо гэж нэрлэдэг. Монголд Алтайн уулсын дунд “Хороо” нэртэй олон газар байдгийг санахад илүүдэхгүй. Нутгийн таксины жолооч бурхан чулууг хэн ч бүтээгээгүй, өөрөө бий болсон чулуу гэнэ. Мөн энэ чулуунд хүслээ шивнэвэл хүсэл биелдэг. Та санасан, хүссэн зүйлээ шивнээрэй гэж байв.


Монголчуудын мөр улбаа

Энэ газарт монголчууд эртнээс суурьшиж байсан бололтой. Учир нь Бурхан чулууны урд талд орших уулыг “Шар Нохойт уул” гэдэг. Бурхан Чулуу нь Кора уулын амны адагт, Кора голын эрэгт байрлана. Хорооны амыг өгсөөд үзэсгэлэнт Бурхан Булагийн хүрхрээ байна. Хүрхрээ нийт 168 м, 4 шатлалт хүрхрээ бөгөөд 3 шатлал нь 92 м өндөр Казахстаны болон дундад Азийн хамгийн өндөр хүрхрээ.

The History and Adventures of the Red Sauna in Mongolia

During the challenging times of the COVID-19 pandemic, when businesses were shutting down and uncertainty loomed, I had an idea—to create jobs for my employees while bringing a unique experience to people. That’s how the Red Sauna was born—a mobile sauna built inside a Russian van, designed to bring warmth and relaxation to the most breathtaking locations in Mongolia. From Idea to Reality With my team, we transformed an ordinary van into a fully functional sauna that could accommodate 6–8 people at a time. 

 

The goal was simple: to take this sauna to the most picturesque spots—by rivers, lakes, and deep in the forests—allowing people to enjoy the contrast of heat and Mongolia’s rugged, icy landscapes. Though sauna culture in Mongolia is still developing, more and more people have started embracing it in recent years. Our Red Sauna quickly attracted adventurers, locals, and travelers eager for a new kind of relaxation. Over the past five years, it has served hundreds of people, offering them an unforgettable blend of nature, tradition, and wellness. 

 

Why "Red" Sauna? Interestingly, the sauna was never meant to be red! Originally, I had envisioned it in orange, but due to a color code error during the painting process, it turned out red instead. Rather than changing it, I embraced the mishap and officially named it the Red Sauna, a name that has since become synonymous with adventure and resilience.